Enredando coas castañas

A castaña é un alimento nutritivo de pequeno tamaño e similar á noz ou a un amorodo, pero cuberta por unha tona delgada e resistente de cor castaño. Esta cor varía en función da idade da castaña. Ten tres envolturas distintas. A súa primeira envoltura é o ourizo, rodeado de espiñas e dentro do cal adoitan aparecer as castañas en grupos de tres. Unha vez que o ourizo se abre, cae ao chan e retíranse do seu interior as castañas. Pódense consumir crúas, frescas, ou ben cociñadas (asadas, guisadas ou cocidas) ou preparadas para a conservación. Tamén se pode moer para a obtención de fariña.
As súas flores utilizábanse antigamente para aromatizar o tabaco de pipa. 

É rica en hidratos de carbono e contén pequenas cantidades de graxa e proteína, así como vitaminas A, B e C. É un dos alimentos mais antigos da humanidade. 

Sábese que dende o Paleolítico, os froitos secos, e especialmente as castañas e landras, constituían unha parte importante na dieta do home. En Europa temos constancia da existencia da castaña xá desde a época de Homero pero con mais presenza en tempos dos romanos. 

Suponse que na relixión celta o castiñeiro era venerado pólos druidas, ao igual que o carballo, pois ambas árbores formaban o bosque prerromano. O nome da castaña procede do grego kastana e do romano castanea. Galícia xunto con Astúrias son as maiores produtoras de castaña da península. 

Na cociña, o mais usual é pelalas e fervelas durante aproximadamente media hora para telas como preparado para outros pratos. Unha das formas mais comuns de consumir as castañas é asadas ao forno ao á brasa. 

 

Dicionario dos tipos de castañas en función da súa forma, sabor ou calidade: 

Bolerca: a que abortou no ourizo e non medrou. Son castañas non comestibles, pequenas e aplanadas só formadas por pel. Barais: duras pero que adoitan ser moi saborosas. Brava: a do castiñeiro bravo, sen enxertar. Bullote: castaña asada no tixolo, unha tixola con buratos. Burgazo: castaña fresca cocida que se toma con leite. Crouco: castaña pequena. Degraída: a castaña que cae madura do ourizo. Tamén se lles chaman degaros. Enxeridas: formadas por varias pezas. Maia: a castaña pilonga e seca. Mamota: cocida coas dúas tonas. É a castaña mal asada que non pela ben. Pilonga: castaña seca. Rañudas: castañas alargadas e claras. Temperás: as que nacen antes que as outras, as temperás. Son pequenas e redondas. Zoncho: a castaña mamota. Termos relacionados coas castañas: Amoxegar: petiscar cos dentes ou marcar cun coitelo as castañas que van a ser asadas para que non estoupen. Amoxetadura: a mordedela en concreto. Barexar: roubar castañas aos veciños para facer o magosto. Caldudas: potaxe de castañas secas cocidas. Moreas: xeito de xuntar os ourizos para golpealos e sacarlle as castañas. Petela: pinzas de madeira coas que se recollen as castañas do ourizo. Picós: anacos de tona (xunto con algunha que outra castaña ou anacos delas) que se lles dá aos porcos na ceba. Rangalleira: expresión que se utiliza para referirse á abundancia do viño durante o dia do magosto: “o viño corre á rangalleira”. Suchar: chuchar unha castaña pilonga ata que se desfai e se consome. Taloura o bareiro: vara longa coa que se zorregan as pólas do castiñeiro para que o ourizo solte a castaña. Tixolo: tixola con buratos na que se asan as castañas. Tonas: cascas das castañas. Xemas: partes da castaña.

Adiviñas Alto me vexo No meu lugarexo Por unha risada, Perdín miña añada. 

 Altos padres Capeludas madres E os fillos inchafoles Adiviña ti se podes. 

 Son verde e non son limón Son carbón, son vermella e non son sangue, Son branca e non son papel Que cousa cousiña son? Unha cousiña cousa, Son moura e non Criada no monte, Enxoita na casa E cómese sen tasa. 

 Alto foi meu nacemento de doncela recollida Cando ia para me rir, Tal foi a queda que dei Que a casa non mais voltei. 

Altetes, altetes con seus carrapetes; Co riso que lle deu, Todo se perdeu.

 

Trucos para a súa preparación: - Para cocelas: despois de pelalas, cóbrense ben con auga ou leite e cócense entre 15 ou 20 minutos sen deixar que fervan. Caso de que as castañas sexan conxeladas é preferible desconxelalas antes. Debemos descartar aquelas que aboien xá que seguramente terán algún verme. 

 Para asalas: é necesario facerlle unha regaña cun coitelo para que non estoupen. Despois, poñémolas no forno ou nunha tixola con buracos durante o tempo suficiente para que a tona superior quede asada. - Para conxelalas: tras realizar o proceso de pelado, cocémolas durante 20 minutos engadíndolle unha presada de sal por litro de auga. Deixamos que arrefríen no propio líquido e gardámolas co xugo en tarros de vidro, procurando que non cheguen a estar cheos de todo para evitar que estoupen ao seren conxeladas. 

  RECEITA 

 Espaguetis con castañas 

  Ingredientes: 400 gr. de espaguetis, 450 gr. de castañas, aceite, sal, pementa, sementes de fiúncho. 

  Método: Quítalle a tona ás castañas e déixaas en auga salgada xunto cunha cullerada de sementes de fiúncho. Cando as castañas estean cocidas bota os espaguetis. Escorre e condimenta con aceite cru e pementa moida. 

 Bó magosto. :))